Oslobođenje Niša 1878. godine označilo je istorijski preokret za grad i Srbiju, donoseći kraj skoro pet vekova turske vladavine. Srpska vojska, pod vođstvom pukovnika Jovana Belimarkovića i Milojka Lešjanina, izvojevala je ključnu pobedu u januaru 1878, podigavši srpsku zastavu na niškoj Tvrđavi i oslobodivši grad.
Tok borbi za oslobođenje
Bitke su počele u decembru 1877. godine i uključivale su teške vojne operacije. Srpske trupe su, uz snažnu artiljerijsku podršku, osvojile strateške tačke poput Markovog kalea i Ćurlinskih visova. Nakon nekoliko dana intenzivnih borbi, turske snage su potpisale kapitulaciju 11. januara 1878. godine, čime je Niš postao deo slobodne Srbije.
Iako je pobeda bila velika, cena je bila visoka – 120 srpskih vojnika je poginulo, dok je skoro 800 bilo ranjeno.
Knez Milan Obrenović i značaj Niša
Posebno značajnu ulogu u razvoju Niša imao je knez Milan Obrenović, koji je u grad ušao kao oslobodilac samo četiri dana nakon kapitulacije, 15. januara 1878. godine. Njegova ljubav prema Nišu, kao i odluka da ga proglasi za drugu prestonicu Srbije, dodatno su učvrstile vezu između kneza i Nišlija.
Niš je ubrzo postao centar političkih dešavanja, a od 1883. do 1886. godine Narodna skupština je često zasedala u gradu. Ova praksa je Niš učinila stvarnom prestonicom Srbije tokom tog perioda.
Knez Milan je, osim političke uloge, pokazivao i ličnu naklonost prema Nišu, često boraveći u gradu i okolini. Na mestu između sadašnje Gradske kuće i hotela Park, kupio je konak Bećir-bega i koristio ga kao letnju rezidenciju. Takođe, kod sela Toponica sagradio je lovačku kuću, gde je provodio slobodno vreme.
Niš posle oslobođenja
Oslobođenje Niša ne samo da je označilo kraj otomanske vlasti, već je postavilo temelje za dalje jačanje Srbije kao države. Niš je postao simbol slobode, razvoja i nacionalnog identiteta, a njegov značaj u istoriji Srbije ostaje neprocenjiv.
Oslobođenje Niša 1878. godine ostaje ključni trenutak srpske istorije, kada je grad stekao novu, svetlu ulogu u političkom, društvenom i kulturnom životu Srbije.
